Het is net gestopt met regenen als we onze fiets wegzetten bij de schaapskooi van de Hoog Buurlose Heide. Vanaf hier is het nog zo’n drie kilometer lopen en dan zouden we de eerste glimp van de imposante kathedraal van Radio Kootwijk moeten kunnen opvangen. Je kunt ook prima met de auto bij het monumentale zendstation Radio Kootwijk komen, maar wij vinden deze wandeling door de prachtige omgeving absoluut geen straf.
Radio Kootwijk ligt midden in het Kootwijkerzand, een enorm stuifzandgebied. Het is een mysterieus gezicht als we de toren van de kathedraal voor ons op zien doemen in het ruige en lege landschap. We besluiten om eerst het wandelpad rondom de kathedraal te verkennen, zodat we hem van alle kanten kunnen bewonderen. Het beeld van de kathedraal zo midden in het “niets” blijft me fascineren.
Wandelroutes rondom Radio Kootwijk - BeleefRoutes app
We ploffen neer op een bankje bij een van de uitzichtpunten. Tijd om de app BeleefRoutes te downloaden. Hierin vind je namelijk twee routes voor Radio Kootwijk, en het leuke is: je krijgt er ook wat informatie bij. Een beetje meer informatie over deze bijzondere plek kan geen kwaad. We kiezen de korte route van 0,5 kilometer “Rond het Zendgebouw”. Telkens als we in de buurt komen van een informatiepunt, meldt mijn telefoon zich weer om wat informatie te delen en stukje bij beetje, komen we achter het verhaal van Radio Kootwijk.
Het ontstaan van Radio Kootwijk - “Hallo Bandoeng”
Voor het ontstaan van het zendstation maken we even een sprongetje terug naar de jaren twintig van de vorige eeuw. In deze periode werd Radio Kootwijk gebouwd met het doel om radiotelegrafisch contact te onderhouden met toenmalig Nederlands-Indië. Hiermee liet Nederland de kabelverbinding achter zich, wat destijds echt een mijlpaal was. Het was de P&T, oftewel Post en Telegraaf (de voorloper van P.T.T.) die Radio Kootwijk vanaf 1923 in gebruik nam als radiozendstation en jarenlang de radioverbinding tussen Nederland en Nederlands-Indië verzorgde.
In 1929 kwam daar ook de radio-telefoonverbinding bij. Koningin Emma opende deze eerste telefoonverbinding tussen Nederland en het Indonesische eiland Java met de historische woorden: “Hallo Bandoeng, hier Radio Kootwijk, hoort u mij?”. Vanaf dat moment konden Nederlanders bellen met Nederlands-Indië en dat was een hele happening.
Ten eerste moest je hiervoor naar een speciale “Indië-cel” in een telegraafkantoor die maar in een paar grote steden te vinden waren. Vervolgens kon je voor maar liefst 33 gulden een gesprek van drie minuten voeren. Dit was meestal te kort: mensen hadden elkaar vaak maanden niet meer gesproken. Maar geen punt, voor elf gulden per minuut kon je namelijk het gesprek verlengen. Tja, de tijd van onbeperkte belminuten was absoluut nog ver weg.
De ontwikkeling van Radio Kootwijk - Technisch wondertje
Na deze eerste mijlpalen werd de techniek al snel beter en beter. Vanaf 1933 werden radio-uitzendingen naar landen als Suriname, Curaçao en Amerika ook mogelijk. In de Tweede Wereldoorlog werd Radio Kootwijk een paar jaar bezet door de Duitsers, maar toen het in 1945 weer in Nederlandse handen kwam, gingen de technologische ontwikkelingen gewoon verder. Zo speelde Radio Kootwijk in de jaren erna een grote rol in de telefonie met de scheepvaart, het luchtvaartverkeer en zelfs bij de opkomst van satellietzenders in de jaren ‘70.
Aan het eind van de vorige eeuw was de techniek zo ver ontwikkeld, dat het zendstation achterhaald begon te worden. Op 31 december 1998 ging Radio Kootwijk, na 75 jaar een belangrijke rol te hebben gespeeld in de wereld van de radiotelefonie, dan ook definitief uit de lucht. Sindsdien is het monument in handen van Staatsbosbeheer.
Vandaag de dag kun je de kathedraal nog steeds van binnen bekijken door je aan te sluiten bij een van de rondleidingen van Staatsbosbeheer. Bekijk de agenda op de website voor de excursie data. Ook is de kathedraal van tijd tot tijd het podium voor evenementen zoals concerten. Over unieke belevenissen gesproken...
De betonnen kathedraal - Radio Kootwijk
Omhoog turend lopen we om het gebouw heen. Aan de voorkant ligt de welbekende vijver waarin de weerspiegeling van de kathedraal te zien is. Dé plek voor een spectaculaire foto. Het gebouw van Radio Kootwijk wordt in de volksmond ook wel “De betonnen kathedraal” genoemd. Leuk feitje: het was een van de eerste betonnen gebouwen van Nederland. En dat de architect beton gebruikte, was niet zo gek. Dit - destijds hypermoderne - bouwmateriaal kon namelijk de warmte van de zendapparatuur veel beter absorberen dan andere materialen. Daarbij - niet onbelangrijk - verstoorde het beton de radiosignalen niet.
Voor de vorm van het gebouw zou de architect zich hebben laten inspireren door de vormen van tempels en Egyptische sfinxen. Wanneer we langs de ingang lopen, spotten we dan ook twee sfinxen, pronkend tussen de woorden “Radio Station”.
Leven tussen de zendmasten - Het dorp Kootwijk
Wanneer we de oprijlaan van Radio Kootwijk af lopen, zien we al snel borden richting het gelijknamige dorp. Om het enorme zendstation draaiende te houden, waren er natuurlijk veel werknemers nodig. Zij werden samen met hun gezinnen ondergebracht in dit dorp, dat hier speciaal voor gebouwd werd. Werknemers zonder gezin mochten in hotel Radio verblijven, vlakbij de kathedraal. We staan even stil bij het inmiddels vervallen pand. De watertoren die ooit diende als watervoorziening voor de werknemers, torent op de achtergrond hoog boven de bomen uit.
De werknemers vormden een samenleving op zich. Radio Kootwijk lag redelijk ver van de bewoonde wereld om storingen in de radioverbinding te voorkomen en bij gebrek aan een goed wegennet naar omliggende plaatsen, waren de inwoners dus erg op elkaar aangewezen. Er ontstond een hechte community. Het dorp telt nu nog zo’n 100 inwoners en zal voorlopig nog wel bestaan. In 2012 verklaarde de rijksoverheid het namelijk als beschermd dorpsgezicht. We besluiten nog een ommetje te maken door het dorp. Het verhaal van Radio Kootwijk is compleet.
Een volle SD kaart en bijzondere verhalen rijker, beginnen we weer aan onze wandeling terug. Voor we het bos in slaan, werp ik nog een laatste blik op de punt van de kathedraal die boven de bomen uitsteekt. Iets zegt mij dat ik hier vast nog wel eens terug zal komen.
Liefs,
Laura